Φυσικός Τοκετός
Η δραματική μείωση της περιγεννητικής νοσηρότητας και θνησιμότητας που επιτεύχθηκε τα τελευταία πενήντα χρόνια οφείλεται στην προγεννητική φροντίδα και στην ιατρική αντιμετώπιση των επιπλοκών του τοκετού. Ο τοκετός σε ένα τριτοβάθμιο κέντρο με μονάδα εντατικής, αιμοδοσία, εξειδικευμένο προσωπικό και σύγχρονα χειρουργεία παρέχει ασφάλεια στις σπάνιες (ευτυχώς) περιπτώσεις μαιευτικών επιπλοκών.
Όμως οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, μακριά από τη φύση, είχαν σαν αποτέλεσμα οι γυναίκες να πάψουν να εμπιστεύονται το σώμα τους. Απόρροια αυτού του γεγονότος αλλά και της ανάγκης για ασφάλεια στη γέννα ήταν η εγκυμοσύνη και ο τοκετός να θεωρούνται σήμερα «ιατρικές καταστάσεις» που πρέπει να βρίσκονται υπό τον απόλυτο έλεγχο των επαγγελματιών υγείας.
Η ιατρικοποίηση της εγκυμοσύνης και του τοκετού συχνά έχει σαν συνέπεια την παρεμπόδιση διενέργειας φυσικού τοκετού και την αύξηση των καισαρικών τομών, αλλά και των επεμβατικών τοκετών, των εμβρυουλκιών και της χορήγησης φαρμάκων κατά τον τοκετό.
H Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO), η οποία κλήθηκε από το Υπουργείο Υγείας πρόσφατα, έβγαλε πόρισμα πως στην Ελλάδα είμαστε πρωταθλητές παγκοσμίως στα ποσοστά καισαρικών τομών (άνω του 57%, ενώ στην υπόλοιπη Ε.Ε. δεν ξεπερνούν το 30% ).
Η «νοοτροπία του φόβου» απέναντι στον φυσιολογικό τοκετό έχει επικρατήσει στη χώρα μας για πολλούς και διάφορους λόγους. Η ελλιπής εκπαίδευση των Ελλήνων μαιευτήρων στο φυσιολογικό τοκετό, οι συχνές μηνύσεις και αγωγές κατά των γιατρών που δεν προχώρησαν σε καισαρική τομή, η μεγάλη ηλικία των μητέρων που κάνουν πρώτο παιδί, η επιθυμία των ζευγαριών να προγραμματίσουν τη γέννα του παιδιού τους, ο φόβος των γυναικών για τις ωδίνες της γέννας είναι κάποιοι από αυτούς.
Τι εννοούμε όταν λέμε φυσιολογικός και τι φυσικός τοκετός;
Φυσιολογικός τοκετός είναι ο κολπικός τοκετός. Ο φυσιολογικός τοκετός δεν είναι απαραίτητα φυσικός τοκετός. Στον φυσιολογικό τοκετό μπορεί να γίνουν πολλές ιατρικές/χειρουργικές παρεμβάσεις, όπως φάρμακα ενισχυτικά των ωδινών, πρόκληση τοκετού, εμβρυουλκία , επισκληρίδιος αναισθησία, περινεοτομή (χειρουργική διατομή του περινέου για υποβοήθηση της εξόδου της κεφαλής του εμβρύου με απαραίτητη συρραφή μετά) , μετάγγιση κ.λ.π.
Όταν λέμε φυσικό τοκετό εννοούμε έναν τοκετό που -ιδανικά- ξεκίνησε χωρίς ιατρική παρέμβαση, μόνος του, και εξελίχτηκε με τη λιγότερη αναγκαία ιατρική παρέμβαση. Μετά τον τοκετό η γυναίκα μπορεί να πάρει αμέσως το μωρό στην αγκαλιά της και να το κρατήσει για όσο εκείνη επιθυμεί, στο δωμάτιο τοκετού και μετά στον θάλαμο (rooming in).
Όλα τα προηγούμενα μπορεί να τροποποιηθούν ανάλογα με την ανάγκη που θα προκύψει κάθε στιγμή και ανάλογα με την επιθυμία της επιτόκου (για παράδειγμα μπορεί να ζητήσει επισκληρίδιο αναισθησία).
Η ελευθερία κίνησης της επιτόκου είναι πολύ σημαντική. Η επίτοκος μπορεί κατά τη διάρκεια του τοκετού να σηκωθεί, να περπατήσει, να πάει τουαλέτα μόνη της και γενικά να πάρει όποια στάση την βολεύει. Follow me on pinterest-natural labor positions.
Ο χώρος επίσης έχει σημασία να μοιάζει όσο το δυνατόν πιο πολύ σε χώρο σπιτιού και όχι νοσοκομείου, με χαλαρά και ευχάριστα χρώματα, άνετος… Η γέννα του μωρού καλό είναι να γίνει στο ίδιο δωμάτιο, χωρίς να μεταφέρεται η μητέρα σε αίθουσα τοκετού λίγο πριν βγει το μωρό, με ήπιο φωτισμό, ησυχία, με τον σύντροφό, την μαία, την ντούλα ή όποιο άτομο επιθυμεί η επίτοκος να είναι μαζί της αυτή την ώρα.
Σεβασμός στη Γέννα
Πολλές γυναίκες νοιώθουν ότι στο νοσοκομείο δεν έχουν ενεργό ρόλο στη γέννα τους και ότι δεν τους επιτρέπεται να αποφασίζουν κι αυτές για το σώμα τους. Κατά την εισαγωγή της στο Μαιευτήριο (δημόσιο ή ιδιωτικό) η επίτοκος υφίσταται κάποιους χειρισμούς (π.χ. αφαίρεση των ρούχων της, ξύρισμα, κλύσμα) που αποτελούν πρωτόκολλο του Νοσοκομείου, αλλά που δεν έχουν συνήθως σαφή ιατρική ένδειξη. Αν προσθέσουμε και τα υπόλοιπα (αιμοληψία, καρδιογράφημα, εξέταση, ιστορικό) μέσα στο ζοφερό (όπως και να το κάνουμε) νοσοκομειακό ντεκόρ και τις ιατρικές ποδιές η γυναίκα δεν προετοιμάζεται ψυχολογικά για να δει το μωρό της αλλά (όπως μου είχε πει κάποτε μία επίτοκος) να αφήσει τον ένα της νεφρό!
Η τοποθέτηση ορού, η απαγόρευση στην έγκυο να πιει νερό η να φάει λίγο, η ακινητοποίησή της στο κρεβάτι για συνεχή παρακολούθηση της καρδιακής λειτουργίας του μωρού είναι πρακτικές που δεν είναι πάντα απαραίτητες, αλλά στην πράξη εφαρμόζονται για να είναι πάντα έτοιμη η γυναίκα για το ενδεχόμενο ενός επείγοντος χειρουργείου. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις εισαγωγές ασθενών στο νοσοκομείο για προγραμματισμένο χειρουργείο. Όλοι πρέπει να υπακούν σε κάποιους κανόνες. Με τη διαφορά ότι οι κανόνες αυτοί πρέπει να έχουν κάποια αιτιολόγηση και επίσης πάντα να θυμόμαστε ότι οι επίτοκες συνήθως δεν είναι ασθενείς, αντίθετα είναι υγιείς γυναίκες.
Είναι γνωστό από πολλές μελέτες ότι το συναίσθημα της επιτόκου παίζει μεγάλο ρόλο για την καλή έκβαση του τοκετού. Η φοβισμένη γυναίκα δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί καλά σε μία δύσκολη γέννα, ούτε να συνεργαστεί αρμονικά με τους επαγγελματίες υγείας.
Η ενημέρωση της εγκύου είναι πολύ σημαντική για την συναισθηματική της ηρεμία και την τόνωση της αυτοπεποίθησής της. Φυσικά η ιατρική ευθύνη είναι μεγάλη, και πολλές φορές όντως δεν υπάρχει χρόνος για ενημέρωση. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις όμως είναι δικαίωμα της κάθε ασθενούς να ενημερώνεται αναλυτικά και με σαφήνεια για την αναγκαιότητα κάποιων ιατρικών πράξεων ή των πιθανών επιπλοκών τους.
Ακόμα είναι σημαντικό ο/η γιατρός να σεβαστεί -όσο είναι δυνατόν και χωρίς να διακινδυνεύει την υγεία της μητέρας ή του εμβρύου- όλες τις επιθυμίες της γυναίκας για να είναι ο τοκετός μία όσο το δυνατόν πιο ευχάριστη εμπειρία.
Το πλάνο τοκετού(birth plan) υιοθετήθηκε από πολλές χώρες με μεγάλη επιτυχία. Είναι ένας «κατάλογος-ερωτηματολόγιο» που περιγράφει τις περισσότερες πιθανές καταστάσεις που θα προκύψουν από τη στιγμή που η επίτοκος μπει στο Μαιευτήριο. Δίνεται η δυνατότητα στην έγκυο –αρκετό καιρό πριν τη γέννα- να μελετήσει αυτό το πλάνο και να σκεφτεί και να απαντήσει σε όλα τα επιμέρους θέματα πώς θα ήθελε να είναι ο τοκετός της. Δεν είναι υπεύθυνη δήλωση, είναι όμως μία συμφωνία ανάμεσα στον γιατρό και στο ζευγάρι ότι θα προσπαθήσουν -στα όρια του δυνατού- να ακολουθήσουν αυτό το πλάνο. Στόχος είναι να ενημερωθεί η γυναίκα (το ζευγάρι) όσο το δυνατόν πληρέστερα για τα στάδια του τοκετού, και να έχει ενεργό ρόλο στη διαδικασία αυτή. Έχει ρόλο ψυχοπροφυλακτικό και επίσης βοηθάει στην ενίσχυση σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στον μαιευτήρα και στην επίτοκο.
Δείγμα του «πλάνου τοκετού» μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Ανθρώπινα Δικαιώματα
Όλες οι γυναίκες θα έπρεπε να ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους στον τοκετό και τη λοχεία.
Η αξιοπρέπεια στη γέννα είναι δικαίωμα. Δεν νοείται προσβολή της αιδούς, της εθνικότητάς της, της θρησκείας της, των σεξουαλικών της προτιμήσεων. Δεν επιτρέπεται η έκθεσή της σε κοινή θέα, και δεν δικαιολογείται αυτό ούτε σε εκπαιδευτικά νοσοκομεία, αν δεν το επιτρέψει η ίδια. Πάντα πρέπει να της ζητούν την άδεια για να την εξετάσουν κολπικά και η αναγκαιότητα αυτής της εξέτασης πρέπει να αιτιολογείται.
Είναι δικαίωμα της επιτόκου να κινείται ελεύθερα και να παίρνει όποια στάση επιθυμεί, αν αυτό δεν κάνει κακό σε εκείνη και στο μωρό της.
Είναι δικαίωμα της μητέρας να πάρει αμέσως το μωρό στην αγκαλιά της αμέσως μετά τον τοκετό, το πρώτο λεπτό, για όσο εκείνη επιθυμεί και να μην το αποχωριστεί χωρίς να συντρέχει σοβαρός λόγος.
Είναι δικαίωμα επίσης της λεχωίδας η οποία για διάφορους ιατρικούς λόγους επανεισήχθηκε σε νοσοκομείο να παίρνει μαζί της το μωρό της (εφόσον είναι σε καλή κατάσταση και εκείνη και το μωρό), στο ίδιο δωμάτιο, για να μπορεί να συνεχίσει το θηλασμό. Αυτό το τελευταίο δεν έχει θεσμοθετηθεί ακόμα στη χώρα μας με αποτέλεσμα τα περισσότερα νοσοκομεία (ιδιωτικά και δημόσια) να μην το δέχονται επικαλούμενα νομικό κενό.
Το παρατηρητήριο ασθενών είναι ένα σημαντικό βήμα για τα δημόσια Νοσοκομεία μας. Η ίδρυση παρατηρητηρίου επιτόκων-λεχωίδων είναι το επόμενο βήμα.
Δείτε εδώ την WHO statement για την πρόληψη και εξαφάνιση της έλλειψης σεβασμού και της κακοποίησης κατά τη γέννα στα κέντρα τοκετού. (WHO-The prevention and elimination of disrespect and abuse during facility-based childbirth).
